Kamienica pod numerem 24 przy ulicy Szpitalnej to budynek należący obecnie do cerkwi prawosławnej. Sam dom pochodzi z XIV wieku, jednak pierwsza wzmianka w źródłach odsyła do 1571 roku, wówczas jej właścicielem był Martin Wądzan. Na przełomie XVIII i XIX wieku należała, wraz z sąsiednim domem, do rodziny Jordanów z Zakliczyna, stąd obie nazywane są często kamienicą Jordanowską. W drugiej połowie XIX wieku dom był własnością kupców i rzemieślników, by w ostatnich latach XIX wieku przejść na własność jednego z nich, Seliga Hirscha Steifa, który umieścił tu żydowskie Stowarzyszenie Dobrych Dążności Ahawat Raim (Ahawas Rajim) (z hebr. miłość bliźniego). Od roku 1922 aż do 1932 trwały prace nad przebudową i rozbudową kamienicy na cele modlitewne, autorami projektów przebudowy byli, początkowo, Henryk Lamensdorf, a później Ferdynand Liebling i Jozue Oberleder, ci sami architekci, którzy niemal równolegle pracowali nad przebudową postępowej synagogi Tempel w Krakowie.

CERKIEW PRAWOSŁAWNA PW. ZAŚNIĘCIA NMP W KRAKOWIE, fot. J. Nowostawska-Gyalókay (MIK, 2015) CC BY SA 3.0

W 1940 roku synagogę zniszczyli hitlerowcy, zamieniając ją na warsztat stolarski. Wówczas miejscem tym zainteresowała się parafia prawosławna, którą Niemcy wyeksmitowali tymczasem z koszar przy placu Na Groblach.

Budynek mieszczący cerkiew jest dwupiętrowy i ma oszkarpowaną na całej długości elewację. Nad ozdobnym portalem na parterze widnieje zadaszenie, umieszczone w ostatnich latach, zwieńczone niewielką cebulastą kopułą. Okna zdobią witraże zaprojektowane przez prof. ASP Jerzego Nowosielskiego, artystę, który z cerkwią związał się w sposób szczególny – był jej parafianinem. Elewację budynku wieńczy wąska ścianka z kartuszem pośrodku.

Sień nakryta jest sklepieniem kolebkowym, w jej wnętrzu na północnej ścianie widnieją fragmenty wtórnie wmurowanego gotyckiego portalu kamiennego, a na południowej znajduje się pierwotnie zachowany późnogotycki portal kamienny. Wiedzie on do izby, której przywrócono gotycki wygląd podczas generalnego remontu kamienicy w latach 1968–1984. Pomieszczenie to przykrywa kasetonowy strop drewniany, ściany zaś zdobią m.in. malowidła w formie girland i maszkaronów.

Pierwsze piętro zajmuje sala modlitwy, w której znajduje się ikonostas pochodzący z XIX wieku. Zdekompletowany, został uzupełniony obrazami już istniejącymi i specjalnie do niego namalowanymi. Ikonostas ten dzieli nawę przeznaczoną dla wiernych od przestrzeni ołtarzowej, w której mogą przebywać jedynie osoby duchowne. We wnętrzach znajdują się także inne ikony świętych i sceny religijne, w tym pędzla Jerzego Nowosielskiego. Na drugim piętrze, w sali dawnego babińca synagogi dziś znajduje się refektarz, którego ściany pokrywa polichromia wspomnianego artysty.

Autor: Joanna Nowostawska-Gyalókay, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2015)

Licencja CC-BY-SA 3.0