Dwór obronny w Szymbarku
Dwór obronny – dawna siedziba Gładyszów – jest bardzo cennym zabytkiem architektury renesansu w Polsce, stanowi czołowy przykład kasztelu polskiego. Został wzniesiony w dwóch etapach: budowę rozpoczęto w I połowie XVI wieku, a zakończono w latach 1585–1590. Nie są znane nazwiska architekta ani budowniczych. Kasztel jest zbudowany z miejscowego kamienia łamanego, z dodatkiem cegły. W drugiej fazie budowy bryła dworu stała się bardziej ozdobna: zwieńczono ją attyką arkadową, poniżej wykonano dekorację sgraffitową (wzór tworzą fantastyczne maski i elementy geometryczne), okna ujęto w profilowane kamienne obramienia. Kasztel został zbudowany na planie prostokąta o wymiarach 20 na 13 metrów. Obiekt ma cztery narożne baszty alkierzowe, które na wysokości piętra wystają poza lico murów, wsparte na kamiennych konsolach. Budynek ma trzy kondygnacje: piwnicę, parter i piętro.
KASZTEL OBRONNY W SZYMBARKU, fot. B. Zasowska, Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach ©
Kasztel pełnił funkcję reprezentacyjną, mieszkalną i obronną. Wewnątrz jest niewiele pomieszczeń: dwie piwnice o kolebkowym sklepieniu, na parterze sień i dwie izby, na piętrze wielka sala reprezentacyjna i obok niej mniejsza oraz cztery małe izdebki znajdujące się w alkierzach. Do dziś przetrwały oryginalne elementy wystroju wnętrz: kamienne obramienie drzwi, fragmenty kominków i malowideł ściennych w dwóch alkierzach.
Dwór jest usytuowany na skarpie rzeki Ropy, wyposażono go w system strzelnic umieszczonych na wysokości strychu, co świadczy o jego funkcji obronnej. Do obrony nadawały się również alkierze, usytuowane na obrzeżach budynku. W XVII wieku ściany dworu zostały wzmocnione przyporami z kamienia i cegły, dodano wewnętrzne ściany działowe. W czasie pierwszego etapu remontu w latach pięćdziesiątych XX wieku usunięto te wtórne elementy i przywrócono XVI-wieczny charakter dworu.
Kasztel był zamieszkiwany do końca XVIII wieku. Po Gładyszach przeszedł kolejno w ręce Strońskich, Siedleckich, Bronikowskich. W XIX wieku mieściła się w nim gorzelnia, magazyn zbożowy. Pod koniec XIX stulecia i jeszcze w okresie międzywojennym na parterze znajdowały się kuchnia dla czeladzi dworskiej oraz kurnik. Dwór stanowił też rodzaj lamusa, w którym przechowywano niepotrzebne rzeczy.
31 grudnia 2010 roku zakończono realizację projektu pn. „Rewaloryzacja i remont renesansowego dworu obronnego w Szymbarku” w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego.
Obecnie Kasztel w Szymbarku pełni funkcję ośrodka konferencyjno-wystawienniczego i jest oddziałem Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach.
W roku 2013 Kasztel został laureatem nagrody głównej Ministra Rozwoju Regionalnego w ogólnopolskim konkursie „Polska pięknieje – 7 cudów Unii Europejskiej” za najlepiej wykonaną renowację z funduszy unijnych w kategorii „Zabytek”.
Autor: Barbara Zasowska, Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach (2018)
Licencja ©
Dwór obronny w Szymbarku
Szlak Architektury Drewnianej – Małopolska
Autor : oprac. tekstów Bartłomiej Cisowski et al.
Wydawnictwo : Wyd. 2. – Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Promocji i Turystyki. Zespół ds. Turystyki, – 333, [5] s. : il. ; 23 cm., ISBN 978-83-60538-61-6
Miejsce wydania : Kraków, 2010
Inwentaryzacya zabytków Galicyi zachodniej. Powiat gorlicki
Autor : Stanisław Tomkowicz Publikowany : Teka Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej. T. 1 / [przedm. Maryan Sokołowski]. – Kraków : nakł. Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, 1900 (Kraków : Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem J. Filipowskiego). – XV, 557, [2] s., [7] k. tabl. : il. ; 32 cm, s. 167 – 319
Gorlicka ósemka : przewodnik
Autor : Andrzej Piecuch
Wydawnictwo : Nowy Sącz : „Wydawnictwo Fundacja”, – 104 s. : il. (w tym kolor.) ; 21 cm
Miejsce wydania : Nowy Sącz, [2005]
Gorlicka ósemka : przewodnik
Autor : Andrzej Piecuch
Wydawnictwo : Nowy Sącz : Wydawnictwo i Drukarnia Nova Sandec ; Gorlice : Wydział Promocji i Rozwoju Gospodarczego Urzędu Miejskiego w Gorlicach, wyd. 2 rozsz., 156 s. : il. kolor. ; 21 cm, bibliogr. s. 154 – 155
Miejsce wydania : Gorlice, 2009
Szlak Architektury Drewnianej : mapa : 1 : 200 000
Autor: tekst na podst.: Szlak Architektury Drewnianej / T. Śledzikowski/
Wydawnictwo: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Środowiska i Rozwoju Wsi
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Wersja cyfrowa publikacji:
hasło: Szymbark
Publikowany: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. XII, red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Warszawa, 1892
Szymbark-Kamieniec: historyczno-przyrodniczy szlak turystyczny
Autor: Wiesław Skrobot, Alina Rozdziewicz
Wydawnictwo: Zespół Parków Krajobrazowych
Miejsce wydania: Jerzwałd, 1998
Szlakiem Wincentego Pola przez Beskid Niski: Szymbark, Magura Małastowska, Wysowa: przewodnik turystyczny
Autor: Zbigniew Kresek
Wydawnictwo: Zakład Wydawniczo-Propagandowy PTTK, (cykl: Górskie Szlaki Biograficzne PTTK)
Miejsce wydania: Kraków, 1982
Dzieje parafii Szymbark
Autor: Łukasz Grzędzicki
Wydawnictwo: Remus
Miejsce wydania: Kartuzy, 1999
Szymbark- odbudowa i dewastacja
Autor: Antoni Romuald Chodyński
Publikowany: Spotkania z Zabytkami, 1991, nr 4, s. 30-33
Ośrodek Budownictwa Ludowego w Szymbarku
Autor: Maria Brylak-Załuska, Zygmunt Lewczuk
Publikowany: Muzea skansenowskie w Polsce, red. Franciszek Midura, wyd. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne- Oddział w Poznaniu, Poznań, 1979, s. 110-112
Zamki i obiekty warowne Ziemi Krakowskiej
Autor: Agnieszka Sypek, Robert Sypek
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza Alma-Press
Miejsce wydania: Warszawa, 2007
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. XII
Wydawnictwo: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, (przedruk z oryg., Druk. Wieku, 1892)
Miejsce wydania: Warszawa, 1977
Rzemiennym dyszlem po dworach
Autor: Maciej Rydel
Publikowany: Spotkania z Zabytkami, 1994, nr 12, s. 30-32
Przyczynek do historyi architektury dworu szlacheckiego w Polsce XVI wieku. Jeżów- Szymbark- Drzewica, z 28 cynkotypami z rysunków autora
Autor: Władysław Łuszczkiewicz
Wydawnictwo: Druk. Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod zarz. A. M. Kosterkiewicza
Miejsce wydania: Kraków, 1890
Powiat gorlicki
Autor: Stanisław Tomkowicz
Publikowany: Teka Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, T. I , wyd. nakładem Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, Kraków, 1900
Ejże, gdzie te nasze dziedziny…
Autor: Marian Sopata
Wydawnictwo: Secesja
Miejsce wydania: Kraków, 2005
Dwór murowany w Polsce w wieku XVI (wieża, kamienica, kasztel)
Autor: Teresa Jakimowicz
Wydawnictwo: Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wydział Nauk o Sztuce, PWN, (Seria: Prace Komisji Historii Sztuki, T. X)
Miejsce wydania: Warszawa-Poznań, 1979
Atlas zabytków architektury w Polsce
Autor: Jerzy Zygmunt Łoziński, Adam Miłobędzki
Wydawnictwo: „Polonia”
Miejsce wydania: Warszawa, 1967
Zamki w dziejach Polski i Słowacji: między Wisłą a Hornadem. Cz. 2, Od roku 1500 do 1771
Autor: Krzysztof Moskal
Wydawnictwo: Fundacja
Miejsce wydania: Nowy Sącz, 2005
Pomniki sztuki w Polsce, T.1 : Małopolska
Autor : Zygmunt Jerzy Łoziński
Wydawnictwo : Arkady- XXVII, 489 s., 3 mapy luz. : fot., pl., rys. ; 20 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1985
Rozwój urbanizacji Małopolski XIII-XVI w., województwo krakowskie: powiaty południowe
Autor: Feliks Kiryk
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe WSP (Prace Monograficzne WSP w Krakowie)
Miejsce wydania: Kraków, 1985
Zamki i obiekty warowne ziemi krakowskiej
Autor: Agnieszka Sypek, Robert Sypek
Wydawnictwo: Almapress
Miejsce wydania: Warszawa, 2004
Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce
Autor : Stanisław Lorentz
Wydawnictwo : Warszawa : Wydawnictwo „Interpress”, wyd. 3 uzup., 520, [4] s., [132] s. tabl. (w tym 60 s. kolor.), 1 k. mapa kolor. : il., fot., pl., portr. ; 23 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1982
Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Zarys dziejów
Autor: Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1993
Leksykon miast województwa małopolskiego
Autor : Paweł Kutaś, Jerzy Leśniak
Wydawnictwo : PROMO. – 235 s. : il. kolor. ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 2007
Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982
Dwór obronny w Szymbarku
Informacje praktyczne
Dostępność:
dostępny
Dane teleadresowe:
adres: Szymbark
gmina: Gorlice
powiat: gorlicki
GPS: N: 49° 37′ 09″, E: 21° 05′ 49″
gospodarz: Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów
e-mail: [email protected]
telefon: 18 351 31 14
Obiekty w pobliżu:
- Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej
- Kościół pw. św. Michała Archanioła w Szalowej
- Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej
- Muzeum Parafialne w Grybowie
- Zagroda Maziarska w Łosiu
- Kościół pw. Narodzenia NMP w Krużlowej Wyżnej
MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75,
NIP: 675 000 44 88 |
Projekt i wykonanie | Polityka prywatności