Drewnianą świątynię w Binarowej wzniesiono ok. 1500 roku w konstrukcji zrębowej z drewna jodłowego. W 1596 roku do kościoła dobudowano wieżę, a następnie w latach 1602–1608 na szczycie umieszczono wieżyczkę na sygnaturkę. W latach 1641–1650 powiększono przestrzeń kościoła o kaplicę Aniołów Stróżów od strony północnej oraz kruchtę od południa. W tym czasie dokonano też pierwszej gruntownej modernizacji budowli. W 1908 roku zmieniono gontowe pokrycie dachu na miedzianą blachę, co zniekształciło wygląd zewnętrzny budowli. W latach 90. XX wieku przywrócono pierwotny wygląd świątyni. Obecnie dobiegają końca prace konserwatorskie mające na celu likwidację szkód po powodzi, która dotknęła Binarową w 2010 roku.
Kościół zachwyca wspaniałymi polichromiami, które szczelnie pokrywają strop – tu dekoracja patronowa z XVI wieku – i wszystkie ściany – na nich barokowe cykle przedstawieniowe. Motyw wijących się kwiatów występuje na niemal wszystkich sprzętach znajdujących się w świątyni. Nawet metalowe okucia XV-wiecznych drzwi prowadzących z prezbiterium do zakrystii przywodzą na myśl kwiaty. Dekoracja malarska binarowskiego kościoła zadziwia bogatym programem kontrreformacyjnym, na co z pewnością miała wpływ ówczesna sytuacja polityczna regionu, w którym po wojnie trzydziestoletniej osiedlali się licznie Arianie, uchodźcy z Czech, Moraw i Niemiec.

KOŚCIÓŁ PW. ŚW. MICHAŁĄ ARCHANIOŁA W BINAROWEJ, fot. K. Fidyk (MIK, 2006) CC BY SA 3.0

Na unikatową wartość świątyni zwróciło uwagę wielu artystów oraz miłośników historii i zabytków, w 1889 roku byli tu m.in. Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer, którzy podczas wycieczki szkolnej z profesorem Szkoły Sztuk Pięknych, Władysławem Łuszczkiewiczem, wykonali wiele szkiców, przeprowadzając tym samym inwentaryzację. Do cennego wyposażenia świątyni należą też pozostałości XIV-wiecznego ołtarza Czterech Świętych Dziewic. Kościół św. Michała Archanioła w Binarowej w 2003 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.

Autor: Joanna Nowostawska-Gyalókay, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2013)

Licencja CC-BY-SA 3.0