Zamek w Niedzicy
Zamek w Niedzicy, położony na stromej skale nad spiętrzonymi w Zalewie Czorsztyńskim wodami Dunajca, był grodem obronnym pogranicza polsko-węgierskiego. Granica na Dunajcu oddzielała węgierski zamek w Niedzicy panujący nad Spiszem od polskiego zamku w Czorsztynie.
Pierwsza wzmianka o zamku w Niedzicy pochodzi z początku XIV w. Były to zapewne ziemno-drewniane umocnienia. Budowa murowanego założenia przed 1330 r. przypisywana jest węgierskiemu rodowi Berzeviczych lub Wilhelmowi Drugethowi. Powstał wówczas tzw. zamek górny złożony z muru obwodowego i wieży.
Kolejna rozbudowa przeprowadzona przez Berzeviczych objęła skrzydło południowe, gdzie umieszczono salę gotycką i kaplicę. Nowy właściciel zamku, Emeryk Zapolya, przebudował go ok. poł. XV w., powiększając o tzw. zamek średni. W 1529 r. Niedzica przeszła w ręce Hieronima Łaskiego, ale niedługo potem stała się własnością Horvathów. Na przełomie XVI i XVII w. zamek został przebudowany w stylu renesansowym przez Jerzego Horvatha i rozbudowany o tzw. zamek dolny. Zasadniczo w tej postaci przetrwał do naszych czasów. Później Niedzica trafiła do rąk rodziny Giovanelli, by po przeszło stu latach, w 1776 r. powrócić do Horvathów. W połowie XIX w. zamek należał do rodu Salamonów, którzy władali nim do 1943 r.
Po 1945 r. zamek poddano konserwacji i odbudowie, powierzając go w użytkowanie Stowarzyszeniu Historyków Sztuki. Zamek mieści obecnie Dom Pracy Twórczej SHS, pokoje gościnne w zamku dolnym i drewnianym budynku tzw. celnicy, czyli siedziby międzywojennej służby granicznej, muzeum i restaurację. W muzeum zamkowym znajdują się zbiory archeologiczne, zbiory malarstwa i rzemiosła artystycznego, a także hungarica.
Wejście na teren założenia zamkowego prowadzi przez wjazd wykonany podczas przebudowy na przełomie XVI i XVII w. Znajduje się on od strony zachodniej i wiedzie na nieregularny dziedziniec, wokół którego zgrupowane są zabudowania zamku dolnego. Otacza je mur z pięcioma basztami. Schody przy stromej skale wspinają się ku niewielkim zabudowaniom zamku średniego, przylegającym do zamku górnego (wysokiego). Ośrodkiem najstarszej części zamku była wieża z przyległymi budynkami mieszkalnymi i kaplicą.
Z niedzickim zamkiem związanych jest wiele legend; w niektórych jest pewnie ziarno prawdy… Opowiadane są historie o tutejszych lochach i izbie tortur, o egzekucjach zbójników, którzy zamieszkiwali zamek w XVI w., a także o ukrytym w podziemiach zamku skarbie Inków.
Tekst: B. Sanocka (2008)
Licencja CC-BY-SA 3.0
Zamek w Niedzicy
Szlak Architektury Drewnianej – Małopolska
Autor : oprac. tekstów Bartłomiej Cisowski et al.
Wydawnictwo : Wyd. 2. – Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Promocji i Turystyki. Zespół ds. Turystyki, – 333, [5] s. : il. ; 23 cm., ISBN 978-83-60538-61-6
Miejsce wydania : Kraków, 2010
Pieniny i ziemia sądecka
Autor : Jan Wiktor
Wydawnictwo : Kraków : Wydawnictwo Literackie, 386, [2] s. : fot., il. ; 26 cm + wkładka, indeks
Miejsce wydania : Kraków, 1958
Pieniny i ziemia sądecka
Autor : Jan Wiktor
Wydawnictwo : Kraków : Wydawnictwo Literackie, – 536, [2] s. : fot. ; 21 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1956
Pieniny i ziemia sądecka
Autor : Jan Wiktor
Wydawnictwo : Kraków : Wydawnictwo Literackie, – wyd. 3 uzup. – 475, [1] s. : il. ; 26 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1965
Dolina Dunajca : przewodnik
Autor : Lesław Bochenek
Wydawnictwo : Krajowa Agencja Wydawnicza, 119 [1] s. ; 22 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1987
Szlak Architektury Drewnianej : mapa : 1 : 200 000
Autor: tekst na podst.: Szlak Architektury Drewnianej / T. Śledzikowski/
Wydawnictwo: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Środowiska i Rozwoju Wsi
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Wersja cyfrowa publikacji:
Niedzica
Autor: Gerard Brumirski
Publikowany: Nasza Przeszłość, T. 36 : 1970, s. 143 – 162
Orawą… Podhalem… Spiszem… : gawęda krajoznawcza
Autor : Jerzy Młodziejowski
Wydawnictwo : „Sport i Turystyka”, druk : Drukarnia Wydawnicza : Kraków, wyd. I, 245, [3]., [16] s. tabl. kolor. : il., 1 faks., fot., nuty, portr. ; 25 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1983
O kilku obiektach zabytkowych znajdujących się pod opieką Stowarzyszenia Historyków Sztuki. (Streszczenie referatu wygłoszonego na XXIV Sesji Naukowej SHS w dniu 22 listopada 1974 r.). Kronika Stowarzyszenia Historyków Sztuki
Autor: Halina Fidenkiewicz
Publikowany: Biuletyn Historii Sztuki, Warszawa 1976, Rok XXXVIII, nr 1, s. 87-92, wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki
Krajobraz kulturowy Polski : Województwo Małopolskie
Red.: Janusz Bogdanowski
Wydawnictwo : Stowarzyszenie „Kultura i Natura” im. Jana Gwalberta Pawlikowskiego, Wydawnictwo VADEMECUM, druk: Drukarnia Skleniarz, 240 s., [8] s. tabl., [1] k. mapa luz. : il. ; 23 cm. – (Biblioteka Stowarzyszenia „Kultura i Natura” ; t. 1)
Miejsce wydania : Kraków, Warszawa, 2001
Czorsztyn i Niedzica– dwa średniowieczne zamki graniczne w świetle wstępnych badań archeologicznych
Autor: Andrzej Żaki
Publikowany: Acta Archaeologica Carpathica, nr 8, R. 1966, s. 246–155
Zamki na Spiszu
Autor: Tadeusz M. Trajdos
Publikowany: Wierchy, R. 57: 1988-1991
O zamkach w Czorsztynie i Dunajcu
Autor: Tadeusz Szydłowski
Publikowany: Kurier Literacko-Naukowy, dodatek do nru 350 I.K.C. z 25 XII 1930, nr 53
Muzeum na zamku w Niedzicy. Zbiory, ekspozycje, działalność
Autor: Czesław Robotycki
Publikowany: Rocznik Podhalański, R. 1: 1914–1921, s. 163-171
Rycerze, magnaci i panowie: właściciele Zamku „Dunajec” w Niedzicy
Autor: Stanisław Kostka Michalczuk
Wydawnictwo: Miniatura
Miejsce wydania: Kraków, 1998
Zamek niedzicki- zabytek, muzeum, Dom Pracy Twórczej
Autor: Stanisław Michalczuk
Publikowany: Biuletyn Historii Sztuki, R. 43: 1981, nr 3, s. 333-336
Na niedostępnej skale
Autor: Stanisław Michalczuk
Publikowany: Poznaj swój kraj, R. 1983, nr 2, s. 14-17
Ostatni właściciele zamku „Dunajec” w Niedzicy
Autor: Stanisław Michalczuk
Publikowany: Almanach Nowotarski, nr 2, R. 1998
Zamek Dunajec w Niedzicy
Autor: Stanisław Kostka Michalczuk, Piotr M. Stępień, Tadeusz M. Trajdos
Wydawnictwo: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Muzeum-Zespół Zamkowy w Niedzicy
Miejsce wydania: Niedzica, 2006
Prace budowlano- konserwatorskie prowadzone w latach 1949-1980 w zamku w Niedzicy
Autor: Alfred Majewski
Publikowany: Biuletyn Historii Sztuki, nr 3, R. 1981, s. 327-332
Czorsztyn, Niedzica. Dwa zamki pienińskie
Autor: Alfred Majewski
Wydawnictwo: Arkady
Miejsce wydania: Warszawa, 1964
Zamek w Niedzicy
Autor: Alfred Majewski
Wydawnictwo: Krajowa Agencja Wydawnicza
Miejsce wydania: Kraków, 1987
Nowe prace o zamku w Niedzicy
Autor: Stanisław Kołodziejski
Publikowany: Wierchy, R. 56: 1987
Pieniny oraz Spisz, Podhale i Orawa
Autor: Stanisław Figiel, Jarosław Swajdo
Wydawnictwo: Pascal
Miejsce wydania: Bielsko-Biała, 1999
Wozownia przy zamku w Niedzicy. (Ekspozycja powozów konnych na zamku w Niedzicy)
Autor: Teresa Fabijańska–Żurawska
Publikowany: Spotkania z Zabytkami, R. 31: 2007, nr 2
Wozownia przy zamku w Niedzicy
Autor: Teresa Fabijańska–Żurawska
Publikowany: Spotkania z Zabytkami, R. 31: 2007, nr 1
O drewnianym spichlerzu w Zespole Zamkowym w Niedzicy
Autor: Zofia Baranowska
Publikowany: Almanach Nowotarski, nr 4, R. 1999
Podhale i Pieniny. Przewodnik dla Aktywnych
Autor: Anna Trochimiuk [et al.]
Wydawnictwo: Geo Center
Miejsce wydania: Warszawa, 1997
Zabytki Spisza
Autor: Tadeusz M. Trajdos
Publikowany: Poznaj swój kraj, R. 27: 1984, nr 1, s. 12-17
Podhale
Autor: Jan Reychman
Wydawnictwo: Nasza Księgarnia, 56 s. : il. ; 24 cm., (Biblioteka Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Piękno Polski)
Miejsce wydania: Warszawa, 1949
Spisz. Od Pienin po Raj
Autor: Anna Nacher, Marek Styczyński, Bartłomiej Cisowski
Wydawnictwo: Bezdroża
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Spisz [katalog z wystawy]
Red.: Antoni Kroh
Wydawnictwo: Ośrodek Pogranicze- sztuk, kultur, narodów, Galeria Międzynarodowego Centrum Kultury
Miejsce wydania: Kraków, 1999
Polska. Skarby wieków
Autor: Tadeusz Chrzanowski, Zdzisław Żygulski jun.
Wydawnictwo: Wydawnictwo Kluszczyński
Miejsce wydania: Kraków, 2001
Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, część III, woj. Krakowskie, tom 1, zeszyt 1, powiat nowotarski
Autor : Tadeusz Szydłowski
Wydawnictwo : Wydawnictwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego
Miejsce wydania : Warszawa, 1938
Drogami skalnej ziemi : Podtatrzańska włóczęga krajoznawcza
Autor : Hanna Pieńkowska, Tadeusz Staich
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, – 569, [2] s., [4] k. tabl. : il., mapy ; 26 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1956
Przewodnik po Podhalu, Spiszu, Orawie i Północnej Słowacji
Autor: Jan Reychman
Wydawnictwo: Główna Księgarnia Wojskowa
Miejsce wydania: Warszawa, 1937
Ilustrowany przewodnik po Spiszu, Orawie, Liptowie i Czadeckiem
Autor: Mieczysław Orłowicz
Wydawnictwo: wydano staraniem Komitetu Narodowego Obrony Spisza, Orawy i Podhala
Miejsce wydania: Lwów-Warszawa, 1921
Zamki i kasztele na Polskim Podtatrzu
Autor: Andrzej Skorupa
Wydawnictwo: Secesja
Miejsce wydania: Kraków, 2000
Kraina bogata w piękno i talenty
Red.: Ryszard Kumorek
Wydawnictwo: KAW
Miejsce wydania: Kraków, 1984
Muzea województwa krakowskiego: informator
Wydawnictwo: Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne
Miejsce wydania: Kraków, 1970
Pałace i zamki w Polsce. Dawniej i dziś
Autor: Krystyna Stępińska
Wydawnictwo: Krajowa Agencja Wydawnicza
Miejsce wydania: Warszawa, 1977
Ułamek z podróży archeologicznej po Galicyi, odbytej w r. 1849 przez Józefa Łepkowskiego i Józefa Jerzmanowskiego
Autor: Józef Łepkowski, Józef Jerzmanowski
Publikowany: Biblioteka Warszawska, R. 1850, t. III
Ejże, gdzie te nasze dziedziny…
Autor: Marian Sopata
Wydawnictwo: Secesja
Miejsce wydania: Kraków, 2005
Dwór murowany w Polsce w wieku XVI (wieża, kamienica, kasztel)
Autor: Teresa Jakimowicz
Wydawnictwo: Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wydział Nauk o Sztuce, PWN, (Seria: Prace Komisji Historii Sztuki, T. X)
Miejsce wydania: Warszawa-Poznań, 1979
Zabytki na trasach turystycznych województwa krakowskiego
Red. : Janusz Smólski
Wydawnictwo : Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa – Książka – Ruch”, [120] s., [1] k. tabl. złoż : fot., il., mapa ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1975
Zamki w dziejach Polski i Słowacji: między Wisłą a Hornadem. Cz. 2, Od roku 1500 do 1771
Autor: Krzysztof Moskal
Wydawnictwo: Fundacja
Miejsce wydania: Nowy Sącz, 2005
Sądecczyzna (z mapkami i planami)
Autor: Szczęsny Morawski
Wydawnictwo: nakładem autora, wytłoczono u Żegoty Jakuba Wywiałkowskiego
Miejsce wydania: Kraków, 1863
Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej
Autor: Marian Kornecki
Wydawnictwo: Wydział Kultury Prezydium WRN w Krakowie. Wojewódzki Konserwator Zabytków
Miejsce wydania: Kraków, 1966
Pomniki sztuki w Polsce, T.1 : Małopolska
Autor : Zygmunt Jerzy Łoziński
Wydawnictwo : Arkady- XXVII, 489 s., 3 mapy luz. : fot., pl., rys. ; 20 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1985
Zamki i obiekty warowne ziemi krakowskiej
Autor: Agnieszka Sypek, Robert Sypek
Wydawnictwo: Almapress
Miejsce wydania: Warszawa, 2004
Katalog zabytków sztuki w Polsce : T. 1: Województwo Krakowskie, [1] Tekst, [2] Ilustracje
Red. : Jerzy Szablowski
Wydawnictwo : Państwowy Instytut Sztuki. Dział Inwentaryzacji Zabytków
Miejsce wydania : Warszawa, 1953
Szlak Architektury Drewnianej : Małopolska
Autor : Bartłomiej Cisowski, Marta Duda ; współpr. Paulina Wawrzak ; konsult. merytor. Tadeusz Śledzikowski ; red. map Aurelia Hołubowska
Wydawnictwo : Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury. Zespół ds. Turystyki, – 295 s. : il., mapy ; 24 cm., ISBN 83-89283-52-2
Miejsce wydania : Kraków, 2005
Małopolskie muzea na wolnym powietrzu: architektura drewniana
Autor: Joanna Hołda et al. (tekst)
Wydawnictwo: Departament Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Woj. Małopolskiego
Miejsce wydania: Kraków, 2008
Duchy polskie czyli krótki przewodnik po nawiedzanych zamkach, dworach i pałacach
Autor: Bogna Wernichowska, Maciej Kozłowski
Wydawnictwo: PTTK “Kraj”
Miejsce wydania: Warszawa, 1983.
Zamki i twierdze w Polsce. Historia i legendy
Autor: Ryszard Rogiński
Wydawnictwo: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych
Miejsce wydania:Warszawa, 1990.
Zamki w dziejach Polski i Słowacji. Między Wisłą a Hornadem. cz.I: Od czasów najdawniejszych do 1500 r.
Autor: Krzysztof Moskal
Wydawnictwo: Fundacja
Miejsce wydania: Nowy Sącz, 2004
Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce
Autor : Stanisław Lorentz
Wydawnictwo : Warszawa : Wydawnictwo „Interpress”, wyd. 3 uzup., 520, [4] s., [132] s. tabl. (w tym 60 s. kolor.), 1 k. mapa kolor. : il., fot., pl., portr. ; 23 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1982
Zamki i ich tajemnice. Przewodnik
Autor: Tomasz Jurasz
Wydawnictwo: Iskry
Miejsce wydania: Warszawa, 1972
Zamki w Polsce
Autor: Bohdan Guerquin
Wydawnictwo: Arkady
Miejsce wydania: Warszawa, 1984
Zamki w Polsce
Autor: Bohdan Guerquin
Wydawnictwo: Arkady
Miejsce wydania: Warszawa, 1974
Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Zarys dziejów
Autor: Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1993
Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, z. 7: Województwo Krakowskie
Autor: Marian Kornecki, Andrzej Fischinger, Lepiarczyk Józef, Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1971
Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982
Zamek w Niedzicy
Informacje praktyczne
Dostępność:
dostępny
Dane teleadresowe:
adres: Niedzica-Zamek 1
gmina: Łapsze Niżne
powiat: nowotarski
GPS: N: 49° 25' 21" E: 20° 19' 10"
gospodarz: Stowarzyszenie Historyków Sztuki
www: http://www.shs.pl/SHS_pliki/inne.htm
e-mail: [email protected]
telefon: 18 262 94 80
Obiekty w pobliżu:
- Muzeum Pienińskie im. Józefa Szalaya w Szczawnicy
- Wieś Frydman na Spiszu
- Kościół parafialny pw. św. Marcina w Grywałdzie
- Kościół pw. św. św. Piotra i Pawła w Łapszach Wyżnych
- Zabudowa wsi Nowa Biała wraz z rezerwatem Przełom Białki