W Woli Zręczyckiej – przysiółku Zręczyc koło Gdowa – znajduje się zabytkowy dwór należący w przeszłości do rodziny Feillów. Najstarszy przodek, którego przywołuje się w rodzinnych wspomnieniach, to Johann Feill – Francuz niemieckiego pochodzenia, który 1790 roku sprowadził się do Neudorf pod Wiedniem. Jego syn Rudolf – dziedzic rodzinnego browaru – poślubił Polkę Annę Olszańską. To właśnie jej pochodzenie przywiodło ją wraz z trojgiem z dziewięciorga dzieci do Galicji. W połowie XIX wieku Anna kupiła trzy majątki ziemskie pod Wieliczką (Zręczyce, Wolę Zręczycką i Zagórzany), które następnie podzieliła pomiędzy swych synów. Wola Zręczycka przypadła w udziale Antoniemu, który prawdopodobnie zamieszkał w istniejącym już w tym miejscu dworze. Antoni wraz z rodziną – żoną i pięciorgiem dzieci: Ernestem, Stefanem, Antonim, Malwina i Kamilą – mieszkał w dworze aż do śmierci w 1912 roku.

Dwór Feillów w Woli Zręczyckiej, fot. M. Jałoszyńska (MIK, 2016) CC BY SA NC ND

Majątek w Starej Woli (takie określenie pojawia się na dziewiętnastowiecznych mapach) wraz z dworem i zabudowaniami folwarcznymi liczył trzydzieści hektarów gruntów ornych oraz sto pięćdziesiąt hektarów lasu. Ze względu na swe usytuowanie bazował głównie na gospodarce leśnej, a w późniejszym okresie ważnym źródłem dochodu stał się również sad jabłoniowy, prowadzony pod okiem pracowników Wydziału Rolniczego UJ. Gospodarstwo liczyło 20 krów mlecznych rasy czerwonej polskiej. Na własne potrzeby hodowano również trzodę chlewną i drób.

Na początku XX wieku Malwina, jedna z córek Antoniego i jego drugiej żony Malwiny Jurzykowskiej, poślubiła inż. Władysława Jenknera, przyszłego projektanta obecnie istniejącego dworu. Na początku lat trzydziestych stary dwór spłonął doszczętnie od uderzenia pioruna. Projekt zewnętrza dworu (prócz późniejszych mansard bocznych) wykonał Jenkner, wnętrza zaś – w tym nieistniejącej już obszernej klatki schodowej – prawdopodobnie architekt Marcin Bukowski.

Rodzina mieszkała w dworze do 1945 roku, kiedy nowe władze znacjonalizowały majątek (mimo że formalnie nie podlegał dekretowi PKWN) i zmusiły Feillów do jego natychmiastowego opuszczenia. Dom i gospodarstwo zostały splądrowane i ogołocone z wyposażenia i z większości osobistych przedmiotów jego mieszkańców. Rodzina zaś wyjechała na Dolny Śląsk, by rozpocząć nowe życie.

W okresie powojennym dwór znalazł się w posiadaniu Politechniki Krakowskiej, z przeznaczeniem na zamiejscowe centrum konferencyjno-wypoczynkowe dla jej pracowników. Dokonany wówczas remont wnętrz, a także rozbiórka zabudowań gospodarczych zmieniły charakter dworu i jego najbliższego otoczenia. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku dwór został wydzierżawiony i urządzono w nim restaurację Dwór Bella Vita, niewielki hotel i galerię sztuki. Przeprowadzona w tym czasie przebudowa przestrzeni użytkowych budynku doprowadziła do nieodwracalnej zmiany charakteru jego wnętrza.

Nowy rozdział w historii dworu rozpoczął się w 2013 roku, gdy Krzysztof Tyl – spadkobierca ostatnich przedwojennych właścicieli – z żoną Anetą odzyskali dwór. Nowi właściciele na nowo i po swojemu próbują urządzić to miejsce, tworząc między innymi bazę noclegową i muzeum pełne różnorodnych pamiątek rodzinnych, obrazów, militariów i obiektów etnograficznych. Trzon domowego muzeum stanowi kolekcja prac malarki Stefanii Feill – przodkini związanej z Wolą Zręczycką – pokazywana na wystawie Stefania Feill. Dziedzictwo wskrzeszone.

Autor: Paulina Kasprzycka, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2017)

CZYTAJ WIĘCEJ

Licencja CC-BY-SA 3.0