zabytek
Tagi
Fotografie
Ładuję zdjęcia z serwisu Flickr
Dwór Moniaków w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej
Teren polskiej Orawy, graniczącej od południa ze Słowacją, obejmuje swym zasięgiem część Kotliny Orawsko-Nowotarskiej oraz południowe stoki Beskidu Wysokiego: Pasmo Babiogórskie i część Działów Orawskich. U stóp Babiej Góry znajduje się Orawski Park Etnograficzny, który prezentuje tradycję i kulturę górali orawskich. Centralnym punktem skansenu jest drewniany dwór sołtysiej rodziny Moniaków. W 1674 r. cesarz Leopold I Habsburg podniósł do stanu szlacheckiego Mateusza Moniaka, który stawał zbrojnie przeciwko protestanckim panom orawskim, chcącym narzucić swoją wiarę katolickim chłopom. Prawdopodobnie wtedy powstała najstarsza zachowana do dziś część dworu – jego zachodnie skrzydło. Jak wskazuje łacińska inskrypcja na sosrębie, we wschodnim skrzydle domostwa, rozbudowa dworu miała miejsce w 1784 r., a jej fundatorem był Marcin Moniak.
DWÓR MONIAKÓW W ORAWSKIM PARKU ETNOGRAFICZNYM W ZUBRZYCY GÓRNEJ, fot. R. Ciok (Muzeum Orawski Park Etnograficzny) ©
Architektura dworu zawiera elementy charakterystyczne dla miejscowego budownictwa ludowego. Jednym z nich jest wyżka, pomieszczenie na półpiętrze pełniące funkcję magazynu, która w typowej chałupie występuje na całej długości elewacji frontowej domu, tu natomiast jedynie w obu narożnikach. Budynek jest większy od typowej chałupy, nakrywa go dach gontowy. W połaci dachu znajdują się dymniki do wyprowadzania dymu (dwór jest kurny).
W 1831 r. dwór został odnowiony (być może również przebudowany). W 1937 r. w wyniku starań ówczesnego konserwatora zabytków, Bohdana Tretera, ostatni spadkobiercy rodziny Moniaków, Joanna Wilczkowa i Sándor Lattyak, przekazali na rzecz Skarbu Państwa dwór z budynkami gospodarczymi. Joanna sprawowała nad nim opiekę do 1951 r. Po jej śmierci dwór został splądrowany, a jego wnętrza zamienione na owczarnię.
W 1953 r. budynek został odnowiony, dwa lata później utworzono Orawski Park Etnograficzny. Był on pierwszym muzeum typu skansenowskiego powstałym w powojennej Polsce. Na jego terenie zachowana została w jej pierwotnej lokalizacji zagroda szlachecka Moniaków. Składa się ona z dworu i budynków gospodarczych, które od strony północnej tworzą nieregularny czworobok. Przedstawiono w nich różne działy gospodarki orawskiej. W pobliżu zabudowań dworskich znajduje się pasieka złożona z trzynastu uli.
Autor: Karolina Pachla-Wojciechowska, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2012)
Licencja CC-BY-SA 3.0
Dwór Moniaków w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej
Szlak Architektury Drewnianej – Małopolska
Autor : oprac. tekstów Bartłomiej Cisowski et al.
Wydawnictwo : Wyd. 2. – Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Promocji i Turystyki. Zespół ds. Turystyki, – 333, [5] s. : il. ; 23 cm., ISBN 978-83-60538-61-6
Miejsce wydania : Kraków, 2010
Zabytkowe budowle Podhala
Autor : Stanisław Pagaczewski
Wydawnictwo : [Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze]. – Warszawa : Sport i Turystyka, – 62, [2] s. : il. ; 24 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1953
Zubrzyca Górna : Orawski Park Etnograficzny muzeum
Autor : Jadwiga Plich
Wydawnictwo : Oficyna Wydawnicza Sztuka, Wojciech Smolak [fot.], Mściwoj Olewicz [oprac graf.]; [16] s. : fot., 15 cm
Miejsce wydania : Zubrzyca Górna, 1996
Muzeum Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej : Krótki przewodnik po skansenie
Autor: Roman Ciok, Marcin Kowalczyk [tekst], Wojciech Smolak [fot., red.]
Wydawnictwo: Wydawnictwo Oficyna Artystów SZTUKA Regional Art, 33, [2] s. : fot., mapka, 21 cm
Miejsce wydania: Zubrzyca Górna, 2008
Muzeum Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej
Autor: Zbigniew Ładygin ; plan: Anna Rzadkowska ; il.: Mariusz Szelerewicz, red. Emilia Krzyżanowska – Kalkowska
Wydawnictwo: [n.s.], [1] arkusz : il., mapy; 40 x 58 cm
Miejsce wydania: Kraków, 1988
Muzeum Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej
Autor: Jadwiga Plich
Wydawnictwo: Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej, 26 s. : fot. kolor.; 21 cm
Miejsce wydania: Zubrzyca Górna, 1998
Muzeum Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej
Autor: Wanda Jostowa
Wydawnictwo: Zubrzyca Górna : Muzeum – Orawski Park Etnograficzny, wyd. 3 poszerz., – [35] s. : il. [w tym kolor.] ; 16 x 17 cm
Miejsce wydania: Kraków, [1977]
Historyczno – kulturowy obraz szlachty górnoorawskiej w XVII – XX stuleciu
Autor: Jerzy M. Roszkowski
Publikowany: Kultura ludowa Górali Orawskich, red. Urszula Janicka – Krzywda, Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza „Wierchy” Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK (Seria : Biblioteka Górska Centralnego Ośrodka Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie ; T. 15), s. 45 – 74
Kultura ludowa Górali Orawskich
Red. : Urszula Janicka – Krzywda
Wydawnictwo : Oficyna Wydawnicza „Wierchy” Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK (Seria : Biblioteka Górska Centralnego Ośrodka Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie ; T. 15), 457, [1] s, [8] s. tabl., [8] k. tabl. luz. : il. (w tym kolor.) ; 23 cm
Miejsce wydania : Kraków, 2011
Katalog wzorów dla współczesnej architektury Polskiej Orawy
Auto r: opracował Andrzej Pietraszkiewicz
Wydawnictwo : Urząd Gminy Jabłonka, korekta Jacek Marcinek, Urząd Gminy Jabłonka, [Konkurs oraz niniejsza broszura zostały sfinansowane w ramach programu GEF Babia Góra : Ochrona i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej poprzez rozsądny rozwój turystyki w rezerwatach biosfery Europy Środkowej i Wschodniej, numer projektu : GFL/2328-2714-4829, poddziałanie BG 16]
Miejsce wydania : Zakopane, wrzesień 2007
Orawą… Podhalem… Spiszem… : gawęda krajoznawcza
Autor : Jerzy Młodziejowski
Wydawnictwo : „Sport i Turystyka”, druk : Drukarnia Wydawnicza : Kraków, wyd. I, 245, [3]., [16] s. tabl. kolor. : il., 1 faks., fot., nuty, portr. ; 25 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1983
Dwór Moniaków – przyszłe orawskie muzeum regionalne
Autor : Bohdan Treter
Publikowany : Wierchy, R. 16 : 1938, s. 62 – 67
Wersja cyfrowa publikacji :
Krajobraz kulturowy Polski : Województwo Małopolskie
Red.: Janusz Bogdanowski
Wydawnictwo : Stowarzyszenie „Kultura i Natura” im. Jana Gwalberta Pawlikowskiego, Wydawnictwo VADEMECUM, druk: Drukarnia Skleniarz, 240 s., [8] s. tabl., [1] k. mapa luz. : il. ; 23 cm. – (Biblioteka Stowarzyszenia „Kultura i Natura” ; t. 1)
Miejsce wydania : Kraków, Warszawa, 2001
Dworek Moniaków w Zubrzycy
Autor: Tadeusz Szydłowski
Publikowany: Kurier Literacko-Naukowy. Dodatek do nr- u 239 I.K.C. z 30 VIII 1937 , nr 36
Zubrzyca Górna: Orawski Park Etnograficzny. Muzeum
Autor : Jadwiga Pilch, Wojciech Smolak
Wydawnictwo : Oficyna Artystów „Sztuka”, [16] s. : fot., 15 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1996
Drogami skalnej ziemi : Podtatrzańska włóczęga krajoznawcza
Autor : Hanna Pieńkowska, Tadeusz Staich
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, – 569, [2] s., [4] k. tabl. : il., mapy ; 26 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1956
Zagroda sołtysów Moniaków w Zubrzycy Górnej
Autor : Hanna Pieńkowska
Publikowany : Ochrona Zabytków, t. 8 : 1955, nr 4, s. 280 – 286
Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej
Autor: Wanda Jostowa
Wydawnictwo: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Zarząd Oddziału w Zakopanem. – Kraków : Wydawnictwo Artystyczno – Graficzne, druk : Drukarnia Narodowa w Krakowie, red. M. Broniowska, [8] k., 6 k. tabl. : il. ; 15 cm.
Miejsce wydania: Kraków, [1971]
Moniakówka
Autor : Jerzy Jaworski
Publikowany : Słowo Powszechne, nr 53, R. 1975 (4 marca), s. 7
Katalog zabytków sztuki w Polsce : T. 1: Województwo Krakowskie, [1] Tekst, [2] Ilustracje
Red. : Jerzy Szablowski
Wydawnictwo : Państwowy Instytut Sztuki. Dział Inwentaryzacji Zabytków
Miejsce wydania : Warszawa, 1953
Szlak Architektury Drewnianej : Małopolska
Autor : Bartłomiej Cisowski, Marta Duda ; współpr. Paulina Wawrzak ; konsult. merytor. Tadeusz Śledzikowski ; red. map Aurelia Hołubowska
Wydawnictwo : Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury. Zespół ds. Turystyki, – 295 s. : il., mapy ; 24 cm., ISBN 83-89283-52-2
Miejsce wydania : Kraków, 2005
Dwór Moniaków w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej
Informacje praktyczne
Dostępność:
dostępny
Dane teleadresowe:
adres: Zubrzyca Górna, Jabłonka
gmina: Jabłonka
powiat: nowotarski
GPS: N: 49° 34′ 12″, E: 19° 38′ 12″
gospodarz: Muzeum - Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej
www: http://www.orawa.eu/
e-mail: [email protected]
telefon: 18 285 27 09
Obiekty w pobliżu:
- Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy
- Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Orawce
- Tartak i folusz w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej
Dwór Moniaków w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej
MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75,
NIP: 675 000 44 88 |
Projekt i wykonanie | Polityka prywatności