Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze

Zbylitowska Góra pod Tarnowem w przeszłości należała do rodu Zbylitowskich, Kotowskich, Krzeszów, Dembińskich, Moszczeńskich i Żabów. Pierwsza informacja o parafii pochodzi z 1326 roku. Obecny kościół stoi na fundamentach świątyni wzniesionej około 1464 roku. Jego fundatorem był ówczesny właściciel wsi Mikołaj Zbylitowski. Brak najstarszej kroniki parafialnej (obecna pochodzi z końca XIX wieku) i materiału ikonograficznego skutkuje dość skąpą wiedzą na temat pierwotnego wyglądu, wyposażenia i późniejszych przekształceń architektonicznych kościoła.

Kościół w Zbylitowskiej Górze, fot. K. Fidyk MIK 2017

Działania wojenne z okresu I wojny światowej prowadzone w okolicy Tarnowa spowodowały dotkliwe zniszczenia okolicznych zabudowań. W 1915 roku, w wyniku ostrzału pozycji rosyjskich prowadzonego przez wojsko austro-węgierskie, kościół uległ znacznemu zniszczeniu. Poważnemu zniszczone zostały także pobliskie plebania i wikarówka.

Aktualny wygląd świątynia zawdzięcza odbudowie z lat 1918–1922, z zachowaniem ocalałej wówczas zakrystii, prezbiterium i północnej kaplicy. Autorem planów odbudowy był – według prof. Piotra Szlezyngera – krakowski architekt i konserwator zabytków Ludwik Wojtyczko. Ponowna konsekracja kościoła (trzecia z kolei – o powodach drugiej z 1854 roku nic nie wiadomo) miała miejsce 16 września 1922 roku, z rąk biskupa tarnowskiego Leona Wałęgi.

Do najstarszych elementów wyposażenia należy płyta nagrobna z płaskorzeźbą upamiętniającą fundatora świątyni. W bocznej kaplicy znajduje się kopia obrazu przedstawiającego Chrystusa w studni – oryginał pochodzący z połowy XV wieku znajduje się w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie. Na uwagę zasługuje także XIX-wieczna ławka kolatorska rodziny Żabów. Ołtarz główny oraz dwa ołtarze boczne (ich autorstwo przypisuje się Józefowi Dutkiewiczowi) pochodzą z okresu międzywojennego.

W 1957 roku artystycznego wyrazu wnętrzu kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze nadał prof. Jerzy Nowosielski. Była to jego pierwsza samodzielna realizacja w przestrzeni świątyni rzymskokatolickiej. Obszerny program ikonograficzny Nowosielskiego obejmował sceny z Nowego Testamentu i przedstawienia świętych. Artysta osobiście wykonał dwie stacje Drogi Krzyżowej (XIII: Ukrzyżowanie i XIV: Zdjęcie z Krzyża), pozostałe malowidła według jego koncepcji wykonali Jan Przełomiec, Witold Damasiewicz i Aleksander Kurcz. Polichromia obejmowała całe wnętrze kościoła. Niestety, w latach 90. XX wieku, w wyniku nieudolnej restauracji malowideł, została częściowo przemalowana i zamalowana, tracąc swój
pierwotny kunszt.

Obok kościoła stoi XVIII-wieczna dzwonnica, w której ścianę wmurowano pociski – „pamiątki” po ostrzale z czasów I wojny światowej.


Autor: Paulina Kasprzycka, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2018)


 

Licencja CC-BY-SA 3.0

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze

Czerni K., Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego, Kraków 2011.

Czerni K., Curzydło M., Nowosielski w Małopolsce: sztuka sakralna, Kraków 2015.

Dzieje parafii Zbylitowska Góra, praca dyplomowa Jachym S., 1978.

Parafia Zbylitowska Góra, oprac. P. Szlezynger, J. Kaczmarski, Tuchów 2010.

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze

Informacje praktyczne

Dostępność:

ograniczona dostępność

Dane teleadresowe:

adres: ul. Plebańska 7, Zbylitowska Góra

gmina: Tarnów

powiat: tarnowski

GPS: N 49°59’32”; E 20°53’50”

gospodarz: Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze

www: http://parafiazg.pl/

telefon: +48 14 674 30 24

Obiekty w pobliżu:

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności