Kościół pw. św. św. Piotra i Pawła w Łapszach Wyżnych
Najwcześniejsze znane historykom wzmianki o Łapszach Wyżnych pochodzą z 1463 r. Prawdopodobnie wieś powstała na początku XV w. przez osiedlenie się tutaj ludności z sąsiednich Łapsz Niżnych. Później przybyli na te tereny pasterze rusińsko-wołoscy i zbudowali we wsi cerkiew. Jednak w XVII w. opuścili oni Łapsze z niewyjaśnionych dotąd przyczyn.
Łapsze Wyżne należały do panów niedzickich, m.in. Berzewiczych, Zapolyów i Horwathów. Ci ostatni dali je w zastaw w 1670 r. Ioanellim. W czasie gdy wieś należała do tej rodziny, powstał murowany kościół z wspaniałym wyposażeniem. Do czasu budowy kościoła parafianie korzystali przypuszczalnie z pozostawionej przez Rusinów cerkwi. Od połowy XVII w. Łapsze były samodzielną parafią, wcześniej podlegały proboszczowi w Niedzicy. Nową świątynię wzniesiono i wyposażono w latach 1760-1776 dzięki fundacji Jana Ioanellego. Nad całością prac czuwał miejscowy proboszcz, ks. Szymon Gorylewicz (Gorelowicz).
Murowany kościół z wysoką wieżą stoi pośrodku wsi, otoczony murem z dwiema bramkami. Główne wejście do świątyni prowadzi przez kruchtę w przyziemiu wieży. Wnętrze kościoła jest jednoprzestrzenne, nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami zdobionym dekoracją sztukatorską w formie trójkątów, wolut i rombów. Niezwykle bogaty wystrój świątyni wykonano w całości w stylu rokokowym.
Rozbudowany ołtarz główny wypełnia całą półkoliście zamkniętą apsydę i mieści w części środkowej obraz patronów kościoła – świętych Piotra i Pawła. Po obu stronach obrazu znajdują się rzeźbione postaci św. Jana Chrzciciela i św. Szymona Apostoła. Zwieńczenie ołtarza stanowi przedstawienie Koronacji Matki Bożej z ujmującymi je po bokach postaciami św. Józefa i św. Joachima, którzy stoją na wolutowych zwieńczeniach kolumn. W bocznych częściach ołtarza, nad bramkami ustawiono rzeźby św. Jakuba w stroju pielgrzyma oraz św. Filipa. Ołtarz w kolorze ciemnej zieleni jest marmoryzowany (polichromia naśladująca wygląd marmuru), a zdobiące go kolumny, rzeźby świętych i aniołów oraz bogate ornamenty są złocone i srebrzone. Na tle ołtarza ustawiono ażurowe i bardzo dekoracyjne w formie tabernakulum. Elementy ażurowej dekoracji złożonej głównie z ornamentu rocaille występują również w ambonie. Warto zwrócić uwagę na jej zaplecek, gdzie przedstawiono św. Jana Nepomucena głoszącego kazanie.
Ołtarze boczne z parą kolumn, płaskorzeźbionymi przedstawieniami i rzeźbami świętych utrzymane są również w kolorystyce zieleni, złota i srebra, wzbogaconej ciemnym różem. Po lewej stronie znajduje się ołtarz poświęcony Matce Bożej Niepokalanie Poczętej, z postaciami św. Anny i św. Elżbiety. Po stronie przeciwnej płaskorzeźbione przedstawienie ukazuje scenę z życia św. Mikołaja, której towarzyszą po obu stronach rzeźby doktorów Kościoła: św. Augustyna i św. Ambrożego.
W kościele jest jeszcze jeden ołtarz: iluzjonistyczny, tzn. malowany na ścianie w taki sposób, by naśladował architekturę i snycerskie detale ołtarzy architektoniczno-rzeźbiarskich. Znajduje się on na ścianie północnej, został wykonany w 1796 r.
Na koniec warto wrócić jeszcze do ołtarza głównego, by odczytać tablicę z inskrypcją o fundacji Jana Ioanellego.
Tekst: B. Sanocka (2010)
Licencja CC-BY-SA 3.0
Kościół pw. św. św. Piotra i Pawła w Łapszach Wyżnych
Pieniny i ziemia sądecka
Autor : Jan Wiktor
Wydawnictwo : Kraków : Wydawnictwo Literackie, – 536, [2] s. : fot. ; 21 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1956
Pieniny i ziemia sądecka
Autor : Jan Wiktor
Wydawnictwo : Kraków : Wydawnictwo Literackie, – wyd. 3 uzup. – 475, [1] s. : il. ; 26 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1965
Perła polskiego rokoka (o kościele w Łapszach Wyżnych)
Autor: Tadeusz M. Trajdos
Publikowany: Wierchy, R. 54: 1985 (wyd.1988)
Kościoły polskiego i słowackiego Spisza
Autor: Stanisław Apostoł, Grzegorz Kubal
Wydawnictwo: Wydawnictwo Arete II, na zlecenie Urzędu Gminy Łapsze Niżne
Miejsce wydania: Łapsze Niżne, 2005
Zabytkowe kościoły polskiego Spisza
Autor: Andrzej Skorupa
Wydawnictwo: Wydawnictwo i Drukarnia
Miejsce wydania: Kraków, 2001
Drogami skalnej ziemi : Podtatrzańska włóczęga krajoznawcza
Autor : Hanna Pieńkowska, Tadeusz Staich
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, – 569, [2] s., [4] k. tabl. : il., mapy ; 26 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1956
Zabytkowe kościoły Tatr, Podhala, Orawy, Spisza
Autor: Tadeusz Swat, Mieczysław Szczepański
Wydawnictwo: Wydawnictwo „Ornament”
Miejsce wydania: Warszawa, 1997
Zabytki na trasach turystycznych województwa krakowskiego
Red. : Janusz Smólski
Wydawnictwo : Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa – Książka – Ruch”, [120] s., [1] k. tabl. złoż : fot., il., mapa ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1975
Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982
Kościół pw. św. św. Piotra i Pawła w Łapszach Wyżnych
Informacje praktyczne
Dostępność:
ograniczona dostępność
Dane teleadresowe:
adres: ul. Kościelna 2, Łapsze Niżne
gmina: Łapsze Niżne
powiat: nowotarski
GPS: GPS N: 49° 23' 38" E: 20° 11' 18"
gospodarz: Parafia pw. św. św. Piotra i Pawła w Łapszach Wyżnych
www: http://www.lapsze.saletyni.pl/
e-mail: [email protected]
telefon: 18 265 97 77
Obiekty w pobliżu:
- Zamek w Niedzicy
- Szałasy na Polanie Podkólna w Jurgowie
- Wieś Frydman na Spiszu
- Zespół dworski w Łopusznej
- Kościół pw. św. Elżbiety Węgierskiej w Trybszu
- Zabudowa wsi Nowa Biała wraz z rezerwatem Przełom Białki