Zamek w Niepołomicach
Niepołomicki zamek jest drugą, obok kościoła parafialnego, fundacją kazimierzowską w tym mieście. Wybudowany w połowie XIV w., był miejscem ważnych spotkań politycznych i dyplomatycznych; stąd wyruszali królowie na myśliwskie wyprawy do pobliskiej Puszczy Niepołomickiej. Renesansową formę nadała niepołomickiej siedzibie przebudowa z czasów Zygmunta Augusta (1550-1571). Pracami kierował budowniczy Tomasz Grzymała, a pomagali mu murator Wincenty oraz Włoch Piotr Mezzo. Wówczas zamek stał się regularnie rozplanowaną budowlą na rzucie kwadratu, z wewnętrznym, arkadowym dziedzińcem. Dalsze prace przy zamku były prowadzone w latach 1585 i 1637. Przy południowym skrzydle zamku założono włoskie ogrody, powstałe z woli królowej Bony.
Najazd Szwedów w połowie XVII w. spowodował upadek tej królewskiej rezydencji. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. Niepołomice, a wraz z nimi zamek, znalazły się pod panowaniem austriackim. Zaborcy przeznaczyli zamek na koszary i rozebrali drugie piętro. W XIX w. obiekt odnowiono z przeznaczeniem na siedzibę administracji, taką funkcję pełnił jeszcze po II wojnie światowej. Kiedy w 1991 r. przeszedł na własność gminy Niepołomice, przystąpiono do kompleksowej renowacji. Po kilku latach remontów i prac adaptacyjnych królewska siedziba odzyskała swą dawną świetność.
Zamek założony na planie czworoboku, z obszernym, zbliżonym do kwadratu dziedzińcem, zwrócony jest fasadą w stronę południowo-zachodnią. Dziedziniec otaczają z trzech stron arkadowe, XVII-wieczne krużganki: na parterze filarowe, a na piętrze kolumnowe. W trzech narożach dziedzińca znajdują się przybudówki; w dwóch z nich mieszczą się klatki schodowe. Główną bramę wjazdową zdobi renesansowy portal, powstały po 1550 r. i uzupełniony w XVII w. górną, manierystyczną częścią. Wewnątrz zachowane są pomieszczenia skarbca (z lat 1561-1563) ze sklepieniem wspartym na masywnym filarze oraz sali akustycznej o sklepieniu klasztornym, obejmującej dwie kondygnacje.
Obecnie w zabytkowych wnętrzach zamku działalność prowadzi Centrum Kultury „Zamek” oraz Muzeum Niepołomickie, prezentujące eksponaty myśliwskie i łowieckie, a także zbiory Włodzimierza Puchalskiego. Działają tutaj również restauracja i sale konferencyjne.
Tekst: B. Sanocka (2008)
Licencja CC-BY-SA 3.0
Zamek w Niepołomicach
Niepołomice
Autor: Stanisław Warcholik
Wydawnictwo: nakładem Tygodnika Ziemia
Miejsce wydania: Kraków, 1911
Kronika Jubileuszu 650-lecia Niepołomic
Autor: Szymon Urban
Publikowany: Rocznik Niepołomicki, T. 1, red. Maria Jaglarz, wyd. Muzeum Niepołomickie w Zamku Królewskim, Niepołomice, 2009, s. 155-177
Dzieje powiatu wielickiego
Autor: Stanisław Szuro, Józef Duda, Adam Kociołek
Wydawnictwo: Wydawnictwo Jagiellonia
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Niepołomice w historii i tradycji polskiego łowiectwa
Autor: Krzysztof Szpetkowski, Zbigniew Bonczar, Wiesław A. Jamka
Wydawnictwo: Wydawnictwo FHU ANPOL
Miejsce wydania: Kraków, 2005
Kronika Niepołomic
Autor: Antoni Siwek, Anna Siwek
Wydawnictwo: Urząd Miasta i Gminy w Niepołomicach
Miejsce wydania: Niepołomice, 2005
Niepołomice. Historia. Ludzie. Zabytki
Autor: Rafał Róg
Wydawnictwo: Urząd Miasta i Gminy Niepołomice, Centrum Kultury
Miejsce wydania: Niepołomice, 2001
Ludzie królewskich Niepołomic
Autor: Jan Kracik
Wydawnictwo: nakładem Urzędu Miasta i Gminy Niepołomice
Miejsce wydania: Niepołomice, 2008
Niepołomice
Autor: Marcin Korzec
Wydawnictwo: P.U.W. Roksana
Miejsce wydania: Krosno, 2001
Santi Gucci, architekt i rzeźbiarz królewski XVI wieku
Autor: Andrzej Fischinger
Wydawnictwo: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków w Warszawie, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego
Miejsce wydania: Kraków, 1969
Muzeum Niepołomickie w 2008 roku. Raport roczny
Autor: Maria Jaglarz
Publikowany: Rocznik Niepołomicki, T. 1, red. Maria Jaglarz, wyd. Muzeum Niepołomickie w Zamku Królewskim, Niepołomice, 2009, s. 178-183
Rezydencja królewska w Niepołomicach w czasach panowania Zygmunta Augusta: 1548-1572
Autor: Agnieszka Januszek
Wydawnictwo: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, (Prace Wydziału Historyczno-Filologicznego)
Miejsce wydania: Lublin, 2006
Kościół parafialny i zamek królewski w Niepołomicach. Dzieje znane i nieznane 1340-1990
Autor: Michał Kozera
Wydawnictwo: Fundacja Szkoły Zdrowia Publicznego
Miejsce wydania: Kraków, 1994
Niepołomice. Zamek Królewski: dzieje znane i nieznane
Autor: Michał Tadeusz Kozera
Wydawnictwo: Fundacja Zamek Królewski w Niepołomicach
Miejsce wydania: Niepołomice, 2005
Krajobraz kulturowy Polski : Województwo Małopolskie
Red.: Janusz Bogdanowski
Wydawnictwo : Stowarzyszenie „Kultura i Natura” im. Jana Gwalberta Pawlikowskiego, Wydawnictwo VADEMECUM, druk: Drukarnia Skleniarz, 240 s., [8] s. tabl., [1] k. mapa luz. : il. ; 23 cm. – (Biblioteka Stowarzyszenia „Kultura i Natura” ; t. 1)
Miejsce wydania : Kraków, Warszawa, 2001
Wokół Niepołomic i Puszczy Niepołomickiej. Przewodnik monograficzny
Autor: Julian Zinkow
Wydawnictwo: nakładem Urzędu Miasta i Gminy w Niepołomicach, wyd. II, zaktualizowane i uzupełnione
Miejsce wydania: Niepołomice, 2009
Wokół Niepołomic i Puszczy Niepołomickiej: monograficzny przewodnik turystyczny i krajoznawczy po zachodniej części Kotliny Sandomierskiej
Autor: Julian Zinkow
Wydawnictwo: Urząd Miasta i Gminy w Niepołomicach
Miejsce wydania: Niepołomice, 1997
Ikonografia miast województwa krakowskiego w krakowskich zbiorach graficznych
Autor: Zbigniew Beiersdorf
Publikowany: Materiały i Sprawozdania Konserwatorskie Województwa Krakowskiego, red. Marian Kornecki, współpraca Maria Majka, wyd. Wojewódzki Konserwator Zabytków. Zespół Dokumentacji Zabytków, Wydział Kultury Prezydium WRN, Kraków, 1970, s. 111-213
Santi Gucci- Florentino
Autor: Krystyna Sinko
Wydawnictwo: Związek Kół Historyków Sztuki Stud. Uniw. Rz. Pol.
Miejsce wydania: Kraków, 1933
Kraków. Przewodnik ilustrowany
Autor: Bogusław Michalec
Wydawnictwo: Pascal
Miejsce wydania: Bielsko-Biała, 2004
Kraków i okolice : przewodnik
Autor : Leszek Ludwikowski
Wydawnictwo : „ Sport i Turystyka” ; [oprac. kartogr. Henryka Całkowa, Janusz Szewczuk (mapa załącznik)]. – Wyd. 3 uzup. – 219, [1] s., [1] k. pl. kolor. ; 19 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1991
Pomniki architektury epoki piastowskiej we województwach krakowskiem i kieleckiem, z 186 ilustracjami i mapką orjentacyjną
Autor: Tadeusz Szydłowski
Wydawnictwo: wydane z zasiłku Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, wyd. Skład Główny: Gebethner i Wolff, Druk. W. L. Anczyca i Spółki w Krakowie
Miejsce wydania: Kraków, 1928
Dwór murowany w Polsce w wieku XVI (wieża, kamienica, kasztel)
Autor: Teresa Jakimowicz
Wydawnictwo: Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wydział Nauk o Sztuce, PWN, (Seria: Prace Komisji Historii Sztuki, T. X)
Miejsce wydania: Warszawa-Poznań, 1979
Zabytki na trasach turystycznych województwa krakowskiego
Red. : Janusz Smólski
Wydawnictwo : Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa – Książka – Ruch”, [120] s., [1] k. tabl. złoż : fot., il., mapa ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1975
Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej
Autor: Marian Kornecki
Wydawnictwo: Wydział Kultury Prezydium WRN w Krakowie. Wojewódzki Konserwator Zabytków
Miejsce wydania: Kraków, 1966
Zabytki ziemi krakowskiej w sztambuchu Czyszkowskich
Autor: Aleksandra Kydryńska
Publikowany: Materiały i Sprawozdania Konserwatorskie Województwa Krakowskiego, red. Marian Kornecki, wyd. Wydział Kultury Prezydium WRN, Kraków, 1970, s. 247-259
Pomniki sztuki w Polsce, T.1 : Małopolska
Autor : Zygmunt Jerzy Łoziński
Wydawnictwo : Arkady- XXVII, 489 s., 3 mapy luz. : fot., pl., rys. ; 20 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1985
Malarstwo gotyckie w Polsce. Katalog zabytków, T. 2, cz. 3 Dziejów Sztuki Polskiej
Red.: Adam S. Labuda, Krystyna Secomska
Wydawnictwo: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo DiG
Miejsce wydania: Warszawa, 2004
Zamki i obiekty warowne ziemi krakowskiej
Autor: Agnieszka Sypek, Robert Sypek
Wydawnictwo: Almapress
Miejsce wydania: Warszawa, 2004
Dzieje sztuki regionu bocheńskiego
Autor: Marian Kornecki
Publikowany: Bochnia: dzieje miasta i regionu, red. Feliks Kiryk, Zygmunt Ruta, wyd. nakładem Urzędu Miasta Bochni, Bochnia, 1980, s. 200-227
Zamki i twierdze w Polsce. Historia i legendy
Autor: Ryszard Rogiński
Wydawnictwo: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych
Miejsce wydania:Warszawa, 1990.
Zamki w dziejach Polski i Słowacji. Między Wisłą a Hornadem. cz.I: Od czasów najdawniejszych do 1500 r.
Autor: Krzysztof Moskal
Wydawnictwo: Fundacja
Miejsce wydania: Nowy Sącz, 2004
Zamki i ich tajemnice. Przewodnik
Autor: Tomasz Jurasz
Wydawnictwo: Iskry
Miejsce wydania: Warszawa, 1972
Zamki w Polsce
Autor: Bohdan Guerquin
Wydawnictwo: Arkady
Miejsce wydania: Warszawa, 1984
Zamki w Polsce
Autor: Bohdan Guerquin
Wydawnictwo: Arkady
Miejsce wydania: Warszawa, 1974
Kraków. Przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice
Autor: Karol Estreicher
Wydawnictwo: nakładem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, druk W. L. Anczyca i Spółki
Miejsce wydania: Kraków, 1938
Kraków. Przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice, wyd. III rozszerzone
Autor: Karol Estreicher
Wydawnictwo: wyd. Łódzkie Zakłady Graficzne, Krajowa Agencja Wydawnicza (reprodukcja techniką fotooffsetową: nakładem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 1938)
Miejsce wydania: Kraków, 1989
Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Zarys dziejów
Autor: Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1993
Leksykon miast województwa małopolskiego
Autor : Paweł Kutaś, Jerzy Leśniak
Wydawnictwo : PROMO. – 235 s. : il. kolor. ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 2007
Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, z. 7: Województwo Krakowskie
Autor: Marian Kornecki, Andrzej Fischinger, Lepiarczyk Józef, Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1971
Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982
Zamek w Niepołomicach
Informacje praktyczne
Dostępność:
dostępny
Dane teleadresowe:
adres: ul. Zamkowa 2, Niepołomice
gmina: Niepołomice
powiat: wielicki
GPS: N: 50° 2' 3", E: 20° 13' 4"
gospodarz: Muzeum Niepołomickie
www: http://www.muzeum.niepolomice.pl/
e-mail: [email protected] lub [email protected]
telefon: 12 261 98 51, 12 261 98 52
Obiekty w pobliżu:
- Kościół i klasztor oo. Reformatów w Wieliczce
- Kościół parafialny pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach
- Pałac w Igołomi
- Zabudowa Niepołomic
- Kościół i klasztor ss. Benedyktynek w Staniątkach
- Pałac Żeleńskich w Grodkowicach
- Pałac Konopków w Wieliczce
- Pałac w Kościelnikach (Kraków)