KOŚCIÓŁ PW. ŚW. JANA CHRZCICIELA W ORAWCE, fot. M. Jałoszyńska (MIK, 2016) CC BY SA NC ND

portal

Cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia NMP w Krakowie
CERKIEW PRAWOSŁAWNA PW. ZAŚNIĘCIA NMP W KRAKOWIE, fot. J. Nowostawska-Gyalókay (MIK, 2015) CC BY SA 3.0
Kościół pw. św. Wojciecha w Kościelcu
KOŚCIÓŁ PW. ŚW. WOJCIECHA W KOŚCIELCU, fot. K. Fidyk (MIK, 2012) CC BY SA 3.0
Zabudowania dawnego folwarku w Pisarach
ZABUDOWANIA DAWNEGO FOLWARKU W PISARACH, fot. M. Klag (MIK, 2009) CC BY SA 3.0

Wieś Pisary położona jest kilka kilometrów na wschód od Krzeszowic, wśród niewielkich pagórków. W południowej części miejscowości, nieopodal przepływającej rzeki Rudawki zachowały się zabudowania dawnego folwarku.

Kościół pw. św. Bartłomieja w Krakowie
KOŚCIÓŁ PW. ŚW. BARTŁOMIEJA W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2009) CC BY SA 3.0

Nieopodal Wisły, wśród wysokich bloków osiedla Podwawelskiego stoi niewielki kościół. Otoczony drzewami, oddzielającymi go od pobliskiej, ruchliwej ulicy Konopnickiej, zaskakuje przybyszów swoim widokiem i panującym tu niezwykłym spokojem.

Kościół św. Małgorzaty w Dębnie
KOŚCIÓŁ ŚW. MAŁGORZATY W DĘBNIE, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

Dębno, położone kilka kilometrów od Brzeska, znane jest głównie dzięki gotycko-renesansowej rezydencji obronnej. Niedaleko, nieco powyżej zamku wznosi się kamienny gotycki kościół. Obie budowle są położone na wzniesieniu, w otoczeniu drzew, a wiedzie do nich aleja wysadzana drzewami.

Pałac biskupa Erazma Ciołka w Krakowie
PAŁAC BISKUPA ERAZMA CIOŁKA W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

W latach 1503-1505 biskup płocki Erazm Ciołek (1474-1522) zbudował w miejscu dwóch XIV-wiecznych kanonii okazały pałac. Biskup był sekretarzem Aleksandra Jagiellończyka, humanistą i dyplomatą.

Klasztor oo. Paulinów z kościołem św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa w Krakowie
KLASZTOR OO. PAULINÓW Z KOŚCIOŁEM ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA I ŚW. STANISŁAWA BISKUPA W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

Kościół na Skałce jest drugim – obok Wawelu – miejscem spoczynku słynnych Polaków. W podziemiach kościoła pochowani zostali m.in. Jan Długosz, Jacek Malczewski, Stanisław Wyspiański, Czesław Miłosz.

Opactwo oo. Benedyktynów w Tyńcu (Kraków)
OPACTWO OO. BENEDYKTYNÓW W TYŃCU, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

Na kamiennym, wysokim brzegu Wisły, nieopodal Krakowa zamieszkują już od prawie tysiąca lat benedyktyńscy mnisi. Żyją oni według reguły ułożonej przez św. Benedykta z Nursji, od którego imienia wywodzi się nazwa zakonu.

Kościół parafialny pw. św. Benedykta w Imbramowicach
KOŚCIÓŁ PARAFIALNY PW. ŚW. BENEDYKTA W IMBRAMOWICACH, fot. M. Klag (MIK, 2005) CC BY SA 3.0

Imbramowice, miejscowość położona ok. dwadzieścia kilometrów na północ od Krakowa, kojarzą się przede wszystkim z klasztorem Norbertanek. Jednak oprócz kompleksu norbertańskiego znajduje się tutaj również interesujący kościół parafialny, noszący wezwanie św. Benedykta.

Zamek w Spytkowicach
ZAMEK W SPYTKOWICACH, fot. M. Klag (MIK, 2005) CC BY SA 3.0

Na pograniczu ziemi krakowskiej i Śląska, po prawej stronie Wisły, znajduje się wieś Spytkowice. Wymieniona w dokumentach w 1228 r., należała od 1315 r. do księstwa oświęcimskiego, a od 1445 r. do księstwa zatorskiego.

Pałac w Nawojowej
PAŁAC W NAWOJOWEJ, fot. M. Klag (MIK, 2005) CC BY SA 3.0

Położona przy drodze z Nowego Sącza do Krynicy Nawojowa to miejscowość o bardzo długiej, bo sięgającej XV w. historii. W XVI stuleciu należała do Piotra Nawojowskiego, który ok. 1580-1590 wzniósł tutaj murowany dwór.

Archiwum Państwowe w Krakowie
ARCHIWUM PAŃSTWOWE W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2004) CC BY SA 3.0

Archiwum, noszące obecnie nazwę Archiwum Państwowego w Krakowie, rozpoczęło działalność 2 września 1878 r. jako Krajowe Archiwum Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie. Po 1918 r. przyjęło nazwę Archiwum Ziemskie, a w 1936 r. Archiwum Państwowe.

Wieś Frydman na Spiszu
WIEŚ FRYDMAN NA SPISZU, fot. M. Klag (MIK, 2002) CC BY SA 3.0

Wieś Frydman na Spiskim Zamagórzu sięga swymi początkami zapewne jeszcze XIII w. Lokowana ponownie w 1308 r. przez Fryderyka z Huncowiec, w dokumentach z 1320 r. występuje jako „Fridmanvagasa”, czyli „poręba Frydmana”.

Kościół i klasztor oo. Karmelitów Bosych w Czernej
KOŚCIÓŁ I KLASZTOR OO. KARMELITÓW BOSYCH W CZERNEJ, fot. M. Klag (MIK, 2002) CC BY SA 3.0

Zagubiona pośród wąwozów i bukowego lasu Czerna, podobnie jak przed wiekami, ma charakter odizolowanej od świata pustelni. Otacza ją prawie osiemdziesięciohektarowy las, pokrywający wzgórze klasztorne oraz sąsiednie, położone po stronie wschodniej, za rzeką Eliaszówką.

Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Łapczycy
KOŚCIÓŁ PW. NARODZENIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY W ŁAPCZYCY, fot. M. Klag (MIK, 2002) CC BY SA 3.0

Nieodległa od Krakowa wieś Łapczyca, położona nad Rabą, wspominana jest w dokumentach na początku XII w. jako uposażenie klasztoru w Tyńcu. Parafia w Łapczycy istniała na pewno już w latach 1325-1327, kiedy to znalazła się w wykazach świętopietrza.

Pałac Wielopolskich w Krakowie
PAŁAC WIELOPOLSKICH W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2002) CC BY SA 3.0

Rozległe zabudowania pomiędzy ul. Poselską, klasztorem oo. Franciszkanów oraz placem Wszystkich Świętych, nazywane pałacem Wielopolskich, są od półtora wieku siedzibą władz Miasta Krakowa.

Zamek w Dębnie
ZAMEK W DĘBNIE, fot. M. Klag (MIK, 2002) CC BY SA 3.0

Zamek w Dębnie niedaleko Brzeska jest jednym z nielicznych zabytków świeckiej architektury polskiej późnego średniowiecza, który zachował pierwotny, prawie nie zmieniony wygląd.

Zamek w Wiśniczu

Nad zabudowaniami Nowego Wiśnicza dominuje wzniesiony na rozległym wzgórzu zamek. Pierwotna, gotycka budowla powstała tutaj w XV w. dzięki Kmitom herbu Szreniawa, do których Wiśnicz należał już w XIV w.

Dwór w Stryszowie
DWÓR W STRYSZOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2001) CC BY SA 3.0

Stryszów jest położony w pobliżu Wadowic i Kalwarii Zebrzydowskiej. W środkowej części wsi, na stoku opadającym ku rzece Stryszówce znajduje się dwór wzniesiony przypuszczalnie pod koniec XVI stulecia przez ówczesnego właściciela Stryszowa – Adama Suskiego.

Zespół Pałacu Arcybiskupiego w Krakowie
ZESPÓŁ PAŁACU ARCYBISKUPIEGO W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2001) CC BY SA 3.0

Krakowski zespół budynków Pałacu Arcybiskupiego zajmuje teren ograniczony ulicą Franciszkańską, Plantami i ulicą Wiślną. Od momentu swego powstania był przeznaczony na siedzibę biskupów krakowskich.

Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie
NADWIŚLAŃSKI PARK ETNOGRAFICZNY W WYGIEŁZOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2000) CC BY SA 3.0

Skansen w Wygiełzowie prezentuje kulturę ludową z terenów położonych na zachód od Krakowa, aż po historyczną granicę ze Śląskiem na rzece Przemszy. Na powierzchni ok. czterech hektarów rozmieszczono ponad dwadzieścia obiektów budownictwa drewnianego oraz towarzyszącej im małej architektury.

Cerkiew pw. Opieki Bogurodzicy w Owczarach
CERKIEW PW. OPIEKI BOGURODZICY W OWCZARACH, fot. M. Klag (MIK, 2006) CC BY SA 3.0

Owczary to wieś łemkowska położona w dolinie potoku Siary, wśród pagórków Magury Małastowskiej. Lokowana była na prawie niemieckim w 1323 r. pod nazwą Rychwałd. Cerkiew znajdowała się we wsi już w 1420 r.

Zamek w Niepołomicach
ZAMEK W NIEPOŁOMICACH, fot. M. Klag (MIK, 2000) CC BY SA 3.0

Niepołomicki zamek jest drugą, obok kościoła parafialnego, fundacją kazimierzowską w tym mieście. Wybudowany w połowie XIV w., był miejscem ważnych spotkań politycznych i dyplomatycznych; stąd wyruszali królowie na myśliwskie wyprawy do pobliskiej Puszczy Niepołomickiej.

Zabudowa miejska Lipnicy Murowanej
ZABUDOWA MIEJSKA LIPNICY MUROWANEJ, fot. M. Klag (MIK, 2000) CC BY SA 3.0

Lipnica Murowana, leżąca na Pogórzu Wiśnickim, rozwinęła się w okresie średniowiecza dzięki położeniu przy węgierskim szlaku handlowym. Lokacji miasta na prawie średzkim dokonał w 1326 r. król Władysław Łokietek.

Instytut Jana Pawła II w Krakowie
INSTYTUT JANA PAWŁA II W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2000) CC BY SA 3.0

Wyginająca się łukiem u stóp Wawelu ulica Kanonicza to niezwykły zespół kamienic reprezentujący wielką różnorodność stylową. Jednym z najstarszych obiektów jest budynek po numerem 18.

Klasztor ss. Norbertanek i elementy zabudowy wsi Imbramowice
KLASZTOR SS. NORBERTANEK I ELEMENTY ZABUDOWY WSI IMBRAMOWICE, fot. M. Klag (MIK, 2000) CC BY SA 3.0

Na północ od Krakowa, w dolinie rzeki Dłubni znajduje się wieś Imbramowice. Imbramowicki klasztor Norbertanek jest jednym z dwóch istniejących obecnie w Polsce.

Dwór (tzw. lamus) w Branicach (Kraków)
DWÓR (TZW. LAMUS) W BRANICACH, fot. M. Klag (MIK, 2000) CC BY SA 3.0

Branice to jedna ze starszych podkrakowskich miejscowości, leżąca na wschód od miasta. W dokumentach nazwę Branice wzmiankowano już w 1250 r., kiedy książę Bolesław Wstydliwy przyznał wojewodzie krakowskiemu, Klemensowi, prawo łowienia tutaj bobrów.

Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej
KOŚCIÓŁ PW. ŚW. ŚW. FILIPA I JAKUBA APOSTOŁÓW W SĘKOWEJ, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

Położona w Beskidzie Niskim, u podnóża Magury Małastowskiej wieś Sękowa została lokowana przez króla Kazimierza Wielkiego w 1346 r., który uposażył również tutejszą parafię. Zachowany do dzisiaj, drewniany kościół zbudowano ok. 1520 r.

Kościół i klasztor Bożogrobców w Miechowie
KOŚCIÓŁ I KLASZTOR BOŻOGROBCÓW W MIECHOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

Miechów zawdzięcza swe powstanie zakonowi bożogrobców, założonemu w czasie wypraw krzyżowych. Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Jerozolimskiego, jak brzmi jego pełna nazwa, miał za zadanie strzec Grobu Pańskiego w Jerozolimie i przybywających do niego pielgrzymów.

Fort św. Benedykt (nr 31) w Krakowie
FORT ŚW. BENEDYKT (NR 31) W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Z racji swego położenia i znaczenia Kraków był umacniany fortyfikacjami już od wczesnego średniowiecza. Kiedy w 1848 r. miasto włączono w granice cesarstwa austro-węgierskiego, znalazło się ono blisko granicy zaboru rosyjskiego i pruskiego.

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności