Lipnica Murowana, leżąca na Pogórzu Wiśnickim, rozwinęła się w okresie średniowiecza dzięki położeniu przy węgierskim szlaku handlowym. Lokacji miasta na prawie średzkim dokonał w 1326 r. król Władysław Łokietek; w 1379 r. przeniesiono je na prawo magdeburskie. Pod koniec XIV w. Lipnicę otoczono murem z dwiema bramami. Miasto podupadło w XVI i XVII w. po kilku pożarach oraz w związku z potopem szwedzkim. Próba odrodzenia Lipnicy w latach 20. XIX w. poprzez lokację w tzw. Nowego Miasta nie powiodła się, a w 1934 r. Lipnica utraciła prawa miejskie.
ZABUDOWA MIEJSKA LIPNICY MUROWANEJ, fot. M. Klag (MIK, 2000) CC BY SA 3.0
Zachowany i czytelny pozostał średniowieczny układ miasta, z czworobocznym rynkiem i wybiegającymi z jego naroży ulicami. Pierzeje rynku zabudowane są w większości drewnianymi domami podcieniowymi z XVIII i XIX w.; w zachodniej pierzei wznosi się murowany, być może XVII-wieczny, dom nazywany starościńskim.
Tutejszą parafię odnotowano w źródłach w latach 1325-1327, murowaną świątynię parafialną pw. św. Andrzeja Apostoła ufundował zaś w 1363 r. Kazimierz Wielki. Jest to orientowany, jednonawowy kościół z wielobocznie zamkniętym prezbiterium i wieżą od zachodu oraz trzema bocznymi kaplicami. Do najstarszego wyposażenia świątyni należy figura Matki Bożej z ok. 1370 r. oraz dwa gotyckie, kamienne portale.
Cmentarny kościół pw. św. Leonarda powstał prawdopodobnie pod koniec XV w. Jest on drewniany, o konstrukcji zrębowej, z nawą szerszą niż prezbiterium, lecz nakrytą wspólnym z nim gontowym dachem. Otaczające kościół soboty powstały w XVII w. Wnętrze świątyni pokrywają wielobarwne polichromie. Najstarsze, datowane na koniec XV w. dekoracje patronowe zachowały się na stropie prezbiterium. W XVI stuleciu wykonano polichromię stropu w nawie, a jej ściany ozdobiono scenami Męki Pańskiej na początku XVIII w. Ołtarze tryptykowe są kopiami gotyckich, przechowywanych obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie. Kościół św. Leonarda w 2003 r. został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.
Najsłynniejszą postacią związaną z Lipnicą jest św. Szymon (1438-1482), bernardyński zakonnik, kaznodzieja i filozof beatyfikowany w 1685 r., a kanonizowany w 2007. Z Lipnicy wywodziły się również siostry Ledóchowskie: św. Urszula i bł. Maria Teresa, których rodzinny dom – piętrowy, klasycystyczny dworek z początku XIX w. – położony jest na wzniesieniu, w części Lipnicy zwanej Nowym Miastem.
Tekst: B. Sanocka (2008)
Licencja CC-BY-SA 3.0
Szlak Architektury Drewnianej – Małopolska
Autor : oprac. tekstów Bartłomiej Cisowski et al.
Wydawnictwo : Wyd. 2. – Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Promocji i Turystyki. Zespół ds. Turystyki, – 333, [5] s. : il. ; 23 cm., ISBN 978-83-60538-61-6
Miejsce wydania : Kraków, 2010
Dzieje sztuki
Autor : Marian Kornecki
Publikowany : Województwo tarnowskie : monografia / pod red. Jadwigi Warszyńskiej ; Polska Akademia Nauk – Oddział w Krakowie. Komisja Nauk Geograficznych, Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw. Polskiej Akademii Nauk, 1988, s. 167 – 177
Szlak Architektury Drewnianej : mapa : 1 : 200 000
Autor: tekst na podst.: Szlak Architektury Drewnianej / T. Śledzikowski/
Wydawnictwo: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Środowiska i Rozwoju Wsi
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Wersja cyfrowa publikacji:
Lipnica Murowana : monument sur la liste de l’UNESCO
Autor: tekst na podst.: Szlak Architektury Drewnianej / T. Śledzikowski
Wydawnictwo: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury, Wydawnictwo PROMO
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Wersja cyfrowa publikacji :
Lipnica Murowana : obiekt na liście UNESCO
Autor: tekst na podst.: Szlak Architektury Drewnianej / T. Śledzikowski
Wydawnictwo: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury, Wydawnictwo PROMO
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Wersja cyfrowa publikacji :
Lipnica Murowana : obiekt w spiskie ÛNESKO ; Липница Мурована : oбъект в списке ЮНЕСКО
Autor: tekst na podst.: Szlak Architektury Drewnianej / T. Śledzikowski
Wydawnictwo: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury, Wydawnictwo PROMO
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Wersja cyfrowa publikacji:
Błogosławiona Urszula Julia Ledóchowska (1865 -1939). Bibliografia 1979 -1989
Autor: Ancilla Kosicka
Publikowany: Nasza Przeszłość, T. 75 : 1991, s. 139 – 257
Lipnica Murowana, Rajbrot, Rozdziele i okolice : informator dla wycieczek młodzieżowych
Autor: Czesław Blajda
Wydawnictwo: „Sport i Turystyka”, (Biblioteczka PTSM. Cykl: Okolice Schronisk / Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych, nr 30)
Miejsce wydania: Warszawa, 1972
Lipnicka fara : rewitalizacja XIV-wiecznego kościoła parafialnego św. Andrzeja Apostoła w Lipnicy Murowanej, poprzedzająca jubileusz 650-lecia jego powstania
Autor: Paweł Bielak, Zbigniew Kras
Wydawnictwo: Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy
Miejsce wydania: Kraków, [2011]
Lipnica Murowana: gród króla Władysława Łokietka
Red. Janusz Smołucha
Wydawnictwo: Księgarnia Akademicka, Inicjatywa Małopolska im. Króla Władysława Łokietka. [Książka zawiera materiały z sympozjum „Lipnica Murowana- gród Łokietka. Dziedzictwo i przyszłość”, które odbyło się w Lipnicy Murowanej 17 października 2007 roku]
Miejsce wydania: Kraków, 2007
Zachowane pieczęcie Lipnicy Murowanej do I połowy XX wieku
Autor: Edward Polek
Wydawnictwo: Urząd Gminy w Lipnicy Murowanej
Miejsce wydania: Lipnica Murowana, 1989
Lipnica Murowana : Zarys dziejów do 1985 roku
Autor : Edward Polek
Wydawnictwo : [s.n.] ; wydawnictwo sponsorowane przez Urząd Gminy w Lipnicy Murowanej, Ludowy Zespół Sportowy „Macierz”, Stowarzyszenie Bochniaków Miłośników Ziemi Bocheńskiej, Wydział Kultury, Sportu i Turystyki Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie, Gminny Dom Kultury w Lipnicy Murowanej
Miejsce wydania : Tarnów, 1993
Lipnica Murowana
Autor: Stanisław Wiśniowski
Wydawnictwo: [b.w.]
Miejsce wydania: Kraków, 1994
Lipnica Murowana
Autor: Szczepan Kogut
Wydawnictwo: Zespół Parków Krajobrazowych
Miejsce wydania: Tarnów, 1998
Mauzoleum Bł. Szymona z Lipnicy z krakowskiego kościoła Bernardynów
Autor: Krzysztof Kwaśniewicz
Publikowany: Folia Historica Cracoviensia. Facultas Historiae Ecclesiae PAT, Kraków, 2000, vol. 8, s. 331-341, Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, wydawca: Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie. Wydział Historii Kościoła
Krajobraz kulturowy Polski : Województwo Małopolskie
Red.: Janusz Bogdanowski
Wydawnictwo : Stowarzyszenie „Kultura i Natura” im. Jana Gwalberta Pawlikowskiego, Wydawnictwo VADEMECUM, druk: Drukarnia Skleniarz, 240 s., [8] s. tabl., [1] k. mapa luz. : il. ; 23 cm. – (Biblioteka Stowarzyszenia „Kultura i Natura” ; t. 1)
Miejsce wydania : Kraków, Warszawa, 2001
Malarstwo ścienne w budownictwie drewnianym
Autor: Józef Dutkiewicz
Publikowany: Wiadomości Konserwatorskie, nr 5, R. 1958, s. 9-27
Zabytki na trasach turystycznych województwa krakowskiego
Red. : Janusz Smólski
Wydawnictwo : Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa – Książka – Ruch”, [120] s., [1] k. tabl. złoż : fot., il., mapa ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1975
Malarstwo tablicowe w Małopolsce
Autor: Jerzy Gadomski
Publikowany: Malarstwo gotyckie w Polsce. Synteza, T. II, cz. 3 Dziejów Sztuki Polskiej, red. Adam S. Labuda, Krystyna Secomska, wyd. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2004, s. 251-305
Świadek wieków- kościół św. Leonarda w Lipnicy Murowanej
Autor: Andrzej Siwek
Publikowany: Aura , nr 5, R. 2004
Lipnica Murowana: kościół św. Leonarda perła średniowiecznej architektury drewnianej
Autor: Zbigniew Kras
Wydawnictwo: Tarnów: „Biblos”
Miejsce wydania: Lipnica Murowana, 2005
Polskie kościoły drewniane: [Wola Radziszowska, Lipnica Murowana, Grywałd, Nidek, Sękowa, Gromnik, Kraków- Wola Justowska, Harkabuz]
Autor: Marian Kornecki
Wydawnictwo: Stowarzyszenie Historyków Sztuki. Oddział Kraków (Seria: Kochajmy Kościoły Drewniane)
Miejsce wydania: Kraków, [b.r.]
Kościółek św. Leonarda w Lipnicy Murowanej
Publikowany: Wiadomości Konserwatorskie, nr 5, R. 1958, s. 86-87
Pomniki sztuki w Polsce, T.1 : Małopolska
Autor : Zygmunt Jerzy Łoziński
Wydawnictwo : Arkady- XXVII, 489 s., 3 mapy luz. : fot., pl., rys. ; 20 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1985
Malarstwo gotyckie w Polsce. Katalog zabytków, T. 2, cz. 3 Dziejów Sztuki Polskiej
Red.: Adam S. Labuda, Krystyna Secomska
Wydawnictwo: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo DiG
Miejsce wydania: Warszawa, 2004
hasło: bł. Szymon z Lipnicy
Autor: Wincenty Zaleski (ks.)
Publikowany: Święci na każdy dzień, wyd. Wydawnictwo Salezjańskie, wyd. uzup., Warszawa, 2001, s. 404–406
Lipnica Murowana : Sanktuarium Trojga Błogosławionych (z okazji jubileuszu 850-lecia parafii)
Autor : Stanisław Wiśniowski
Wydawnictwo : wyd. staraniem autora
Miejsce wydania : Kraków, 1994
Lipnica Murowana. Błogosławiony Szymon
Autor: Stanisław Wiśniowski (ks.)
Publikowany: Tarnowskie Studia Teologiczne, T. IX: Sanktuaria Diecezji Tarnowskiej, wyd. Instytut Teologiczny w Tarnowie, Tarnów, 1983, s. 322–327
Miejskie mury obronne w państwie polskim do początków XV wieku
Autor: Jarosław Widawski
Wydawnictwo: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej
Miejsce wydania: Warszawa, 1973
O pracach konserwatorskich przy malowidłach ściennych na terenie województwa krakowskiego w latach 1945-1957
Autor: Aleksandra Kydryńska
Publikowany: Wiadomości Konserwatorskie, red. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Krakowie, wyd. Wydawnictwo Wydziału Kultury Prezydium WRN, Kraków, 1958, s. 50-66
Rozwój urbanizacji Małopolski XIII-XVI w., województwo krakowskie: powiaty południowe
Autor: Feliks Kiryk
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe WSP (Prace Monograficzne WSP w Krakowie)
Miejsce wydania: Kraków, 1985
Parafia w Lipnicy Murowanej. Zarys dziejów od powstania do roku 1945
Autor: Jan Banach (ks.), Bogusław Banach (ks.)
Miejsce wydania: Lipnica Murowana, 2005
Lipnica Murowana. Przewodnik: Borówna, Lipnica Dolna, Lipnica Górna, Rajbrot, Lipnica Murowana
Autor: Czesław Anioł
Wydawnictwo: “Arete” II
Miejsce wydania: Lipnica Murowana, 2004
Lipnica Murowana. Przewodnik: Borówna, Lipnica Dolna, Lipnica Górna, Rajbrot, Lipnica Murowana
Autor: Czesław Anioł
Wydawnictwo: „Arete”
Miejsce wydania: Lipnica Murowana, 2002
Albumy dekanatów dąbrowskiego i bobowskiego i ich wartość dla ikonografii zabytków
Autor: Marian Kornecki
Publikowany: Materiały i Sprawozdania Konserwatorskie Województwa Krakowskiego, R. 3, 1970, s. 229- 246
hasło: bł. Szymon z Lipnicy
Autor: Wincenty Zaleski (ks.)
Publikowany: Święci na każdy dzień, wyd. uzup., Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa, 2001, s. 404 – 406
Dzieje sztuki regionu bocheńskiego
Autor: Marian Kornecki
Publikowany: Bochnia: dzieje miasta i regionu, red. Feliks Kiryk, Zygmunt Ruta, wyd. nakładem Urzędu Miasta Bochni, Bochnia, 1980, s. 200-227
Katalog zabytków sztuki w Polsce : T. 1: Województwo Krakowskie, [1] Tekst, [2] Ilustracje
Red. : Jerzy Szablowski
Wydawnictwo : Państwowy Instytut Sztuki. Dział Inwentaryzacji Zabytków
Miejsce wydania : Warszawa, 1953
Szlak Architektury Drewnianej : Małopolska
Autor : Bartłomiej Cisowski, Marta Duda ; współpr. Paulina Wawrzak ; konsult. merytor. Tadeusz Śledzikowski ; red. map Aurelia Hołubowska
Wydawnictwo : Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury. Zespół ds. Turystyki, – 295 s. : il., mapy ; 24 cm., ISBN 83-89283-52-2
Miejsce wydania : Kraków, 2005
Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Zarys dziejów
Autor: Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1993
Leksykon miast województwa małopolskiego
Autor : Paweł Kutaś, Jerzy Leśniak
Wydawnictwo : PROMO. – 235 s. : il. kolor. ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 2007
Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, z. 7: Województwo Krakowskie
Autor: Marian Kornecki, Andrzej Fischinger, Lepiarczyk Józef, Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1971
Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982
Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, T. II
Autor: Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński
Wydawnictwo: Nakładem i Drukiem S. Orgelbranda Synów
Miejsce wydania: Warszawa, 1885
dostępny
adres: Lipnica Murowana
gmina: Lipnica Murowana
powiat: bocheński
GPS: N: 49° 51' 28", E: 20° 31' 46"
gospodarz: Urząd Gminy Lipnica Murowana
www: http://www.lipnicamurowana.pl/turystyka.html
e-mail: [email protected]
telefon: 14 685 21 00, 14 685 21 01